İctihad Dinin Emridir

Sual: (İctihadla farz veya haram diye bir hüküm çıkarılamayacağı gibi, ictihadlarla hâsıl olan İcma’a da uymak gerekmez) sözü, doğru mudur?

CEVAP

Hayır, çok yanlıştır. İctihad da, İcma da dinin emridir. Allahü teâlâ da, Resulü de, âlimleri övmüş, müctehid âlimlere ictihad etmeyi, Müslümanların da onlara uymalarını emretmiştir. Bu emre uyarak müctehid âlimler, Naslarda [âyet-i kerime ve hadis-i şeriflerde] açıkça bildirilmeyen hususları açıklayarak ictihad etmişlerdir.

Kıyas ve İctihad, Nasların manasını açığa çıkarır, emirleri arttırmaz. (M. Rabbani 1/186)

İctihad, Resulullah’ın bildirmediği şeyleri bulup bildirmek değil, Naslardaki kapalı yerleri anlayıp meydana çıkarmaktır. İctihadla anlaşılan farzlara da önem vermeyen, aklına uyup, müctehidin hükmünü beğenmeyen, kâfir olur. (S. Ebediyye)

Naslarda açıkça bildirilmediği halde, mezhep imamlarının helal, haram, farz, vacib olarak bildirdikleri hükümler vardır. Naslardan işaret bulmadıkça, bunları bildirmezler. (F. Bilgiler)

Kitab, Sünnet ve İcma ile açıkça bildirilen farzlara inanmayan kâfir olur.(Halebi-i kebir)

Eshab-ı kiramın söz birliğine İcma denir. Bir şeyi, Eshab-ı kiram, sözbirliğiyle bildirmediyse, Tâbiînin sözbirliği bu şey için İcma olur. Tâbiîn de bu şeyi sözbirliğiyle bildirmediyse, Tebe-i Tâbiînin sözbirliğiyle bildirmeleri İcma olur. (S. Ebediyye)

Bunlar gibi, dört mezhebin sözbirliğiyle bildirmesi de İcma olur. İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:

Bir hüküm üzerinde, dört mezhebin ictihadları arasında hâsıl olan İcma’a, inanmayan da kâfir olur. (Mek. Rabbani 2/36)

Dört mezhebin İcma ile bildirdiği ve her memlekete yayılmış olan bir hükmü kabul etmeyen kâfir olur. (İbni Abidin)

Görüldüğü gibi, ictihadla anlaşılan farzlara da, haramlara da uymak gerektiği, hatta sözbirliğiyle bildirilen ictihadı yani İcma’ı inkâr edenin kâfir olacağı, bu vesikalarda açıkça bildirilmiştir.